Νοεμβρίου 21, 2009

το Υποκειμενικό Τείχος των Αντικειμένων

[1989-2009]
.

.

«Η Δύση μπήκε στο κεφάλι μου από τις διηγήσεις των δικών μου, από αυτοκινητάκια Matchbox, τα ξύλινα τουβλάκια, τα Lego, αργότερα δίσκους, βιβλία, φυσικά τηλεόραση, τις ταινίες, τη μουσική, τα ρούχα, τα αυτοκίνητα, την τεχνολογική πρόοδο που για εμάς ήταν άπιαστη…»

«Τώρα τα έχω όλα αυτά. Και είναι υπέροχο. Είμαι ευτυχισμένος και επιπλέον είμαι ελεύθερος. Αλλά μερικές φορές σκέφτομαι, ότι θα ήταν ίσως καλύτερα να είχαμε λιγότερα αγαθά, αλλά να τα αγοράζαμε με πιο ήσυχη συνείδηση. Ξέρετε, στη Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας, ήξερες τουλάχιστον πως ό,τι αγόραζες αποκλείεται να έχει παραχθεί με εκμετάλλευση ανηλίκων εργατών, ή από ανθρώπους που πληρώθηκαν ένα-δύο δολάρια την ημέρα. Θα ήθελα, η αφθονία που απολαμβάνω να μην είναι ηθικά προβληματική.

.

Ίνγκο Σούλτσε, ανατολικογερμανός συγγραφέας [1]

.

.

Η εποχή που ακολούθησε το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν μια περίοδος ισχυρών πολιτικών εντάσεων, αλλά και μεγάλης δημιουργίας. Μιας δημιουργίας που άγγιξε κάθε τομέα ανθρώπινης δραστηριότητας: από την παραγωγή προϊόντων καθημερινής χρήσης, μέχρι τα ανώτατα επιτεύγματα στην επιστήμη και τον πολιτισμό.

.

Η τέχνη και το design δεν ήταν περιφερειακά συμπτώματα της πολιτικής κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου: έπαιξαν έναν κεντρικό ρόλο, εκφράζοντας και συχνά προκαλώντας τις κρατούσες πολιτικές και κοινωνικές αντιλήψεις της εποχής [2].

.

Τα δύο κυρίαρχα πολιτικά συστήματα στις ισάριθμες σφαίρες επιρροής που οριοθέτησε το σιδηρούν παραπέτασμα, χρησιμοποίησαν τα υλικά αγαθά και τη σχεδιαστική τους ταυτότητα για να εκφράσουν τα δημοκρατικά ιδεώδη της κοινωνίας που το καθένα οραματιζόταν. Το Ανατολικό Μπλόκ επικεντρώθηκε στις κοινωνικές ανάγκες, η Δύση στις ατομικές επιθυμίες. Προέκυψαν έτσι δύο προσεγγίσεις του design. Η πρώτη, απόρροια των προπολεμικών θεωριών του Μοντέρνου Κινήματος, ήταν προοδευτική, ρεφορμιστική, πιστή στις αξίες της οικονομίας, της ειλικρίνειας και της ωραίας μορφής. Η δεύτερη διαμορφώθηκε με όρους της αγοράς, γύρω από την ιδέα της ελευθερίας επιλογής του καταναλωτή και της ατομικής έκφρασης μέσω της πρόσκτησης αγαθών [3].

.

Ο πλουραλισμός των καταναλωτικών προϊόντων που κατέκλυσαν τη Δύση, αποδείχθηκε και το κύριο όπλο του Καπιταλισμού απέναντι στο συλλογικό στόχο της Κομμουνιστικής Ουτοπίας. Ενώ, οι δύο προσεγγίσεις του βιομηχανικού αντικειμένου, δεν είναι άλλες από τις δυο κυρίαρχες οπτικές στο χώρο του design σήμερα: μία λειτουργοκεντρική, η οποία αντιμετωπίζει το σχεδιασμό ως επίλυση προβλημάτων και στοχεύει στην κάλυψη αναγκών και μια δεύτερη, προσανατολισμένη στον ηδονισμό της κατανάλωσης και την εκπλήρωση της επιθυμίας.

.

Πολλά είναι τα παραδείγματα των αντικειμένων που θα μπορούσαν να ντύσουν την επιγραμματική μας προσέγγιση στο ρόλο των αντικειμένων ως φορέων πολιτικής ιδεολογίας και κοινωνικών οραμάτων. Τίποτε όμως δεν θα ήταν τόσο χαρακτηριστικό όσο ο πίνακας του Πολωνού ζωγράφου Wojciech FangorPostaci” (figures).

.

.

Δύο τυπικές φιγούρες της εργατικής τάξης με τα σύμβολα της αγροτικής παραγωγής στα χέρια, κοιτάζουν αποφασιστικά μία τρίτη φιγούρα που κρύβει τις σκοτεινές της προθέσεις πίσω από τα σκούρα της γυαλιά. Μακιγιαρισμένη, στολισμένη με αξεσουάρ μόδας και με ένα φόρεμα που φέρει τα διακριτικά της Coca-Cola και της Wall Street, κρατά σφιχτά το πορτοφόλι της, ως ένδειξη των εγωκεντρικών της επιθυμιών.

.

Σ’ έναν καμβά σοσιαλιστικού ρεαλισμού, ο Fangor απεικονίζει με τον πλέον λακωνικό τρόπο την ιεραρχία αξιών που καλλιεργείται στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, από τη Σοβιετική Ένωση του Στάλιν. Η παραγωγή είναι ανώτερη από την κατανάλωση και η δημόσια ζωή θα θριαμβεύσει απέναντι στις ιδιωτικές επιδιώξεις [4].

.

Δύο ανθρώπινες συμπεριφορές, δύο συστήματα αξιών, δύο κυρίαρχα πολιτικά μοντέλα: η ιστορία ενός ολόκληρου αιώνα σε έναν πίνακα…

.


αναφορές:

.

[1] Παύλος Τσίμας, εκπομπή «Έρευνα», Επιστροφή στο Βερολίνο, MEGA, 10/11/09

[2] Εxhibition “Cold War Modern: Design 1945-1970”, Victoria & Albert Museum, exhibition website

[3] Crowley D., Pavitt J., “Cold War Modern: Design 1945-1970”, V&A Publishing, London 2008, σελ.75

[4] όπως παραπάνω, σελ.129-30




περισσότερα:


  • για όσους επιμένουν ...αντικειμενικά, ακούστε την ιστορία των δύο κατεξοχήν συμβόλων της αυτοκίνησης στις δύο πλευρές του Τείχους: το Aνατολικογερμανικό Trabant και το Δυτικογερμανικό VW Beetle
  • για να ενημερωθείτε (ετεροχρονισμένα) για την έκθεση Cold War Modern: Design 1945-1970, στο Victoria & Albert Museum (25 Sep 2008 - 11 Jan 2009)
  • για να παρακολουθήσετε την εκπομπή του Π.Τσίμα Ερευνα: "Επιστροφή στο Βερολίνο" της 10/11/09 (MEGA)

4 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Πολυ σωστο το σχολιο του Ίνγκο Σούλτσε...

Ευχαριστω και για το link της εκπομπης του Τσιμα, δεν την ειχα δει.

Μου θυμισε και την ταινια Goodbye Lenin, απο τις αγαπημενες μου.

Superdora είπε...

Χμμμ... Ο εργάτης μήπως την ψιλογουστάρει την καπιταλιστική φοράδα; Νομίζω ότι μέσα του γίνεται η πάλη των τάξεων!

museologist είπε...

Εξαιρετικό κείμενο! και το website της έκθεσης στο V&A πολύ καλό.

ceralex είπε...

"η δύση μπήκε στο κεφάλι μου"...

πολλά τα χρώματα μα να μην ξεχάσω να δω την ανατολή...

τα σέβη μου

:)