τα μέσα του... μέσου

(ή τα ΜΜΕ του μέσου πολίτη)



Τα πρώτα σημάδια μιας κουλτούρας που εκλείπει έχουν αρχίσει να εμφανίζουν εδώ και καιρό τα κρατικά κανάλια. Μετά από μια χρόνια περίοδο αναζητήσεων, τα τρία τηλεοπτικά κανάλια της ΕΡΤ είχαν προσδιορίσει ένα προφίλ ικανό να σταθεί με αξιοπρέπεια απέναντι στο θλιβερό τηλεοπτικό τοπίο της ιδιωτικής τηλεόρασης. Μπροστά στο απογοητευτικό θέαμα μιας μαζικής κουλτούρας προσαρμοσμένης στις προσληπτικές ικανότητες του μέσου όρου (περιττεύει να αναφερθώ εκτενώς στο πρόγραμμα των ιδιωτικών καναλιών), τα κρατικά κανάλια είχαν αρχίσαν να διαφαίνονται ως θεματοφύλακες ενός πολιτισμού που πάλευε να διασωθεί. Φαίνεται όμως, πως ο δρόμος της εναλλακτικής τηλεόρασης για ένα κοινό που αντιστέκεται στα σύγχρονα πρότυπα λαϊκής κατανάλωσης δεν ικανοποιούσε το κακώς νοούμενο αίσθημα "δημοκρατικοποίησης". Μιας "δημοκρατικοποίησης" που τείνει να εξισώσει κάθε έκφανση πολιτισμού με έναν μέσο (και στην πραγματικότητα χαμηλό) όρο, στο όνομα ερεθισμάτων που πρέπει να είναι εύληπτα από όλους.
Έτσι, η ΕΡΤ δεν άργησε να στραφεί "δημοκρατικά" προς τα βραζιλιάνικα σήριαλ (επιστροφή στους κώδικες αξιών εποχών -φοβάμαι και καθεστώτων- που πιστεύαμε πως έχουν παρέλθει ανεπιστρεπτί), την αμετροέπεια και καταστροφολογία στην ενημέρωση (μη σταθούμε και παραπίσω από τους συναδέλφους των ιδιωτικών μέσων) και βέβαια το νεότερο παράδειγμα αμερικανόφερτων εκπομπών που αναλαμβάνουν να ξαναθέσουν στον ορθό δρόμο κάθε επαναστάτη που τολμά να πιστεύει σε "επικίνδυνα ιδεολογήματα" όπως το δικαίωμα στην ιδιαιτερότητα. Και δεν αναφέρομαι μόνο στην ιδιαιτερότητα των τηλεοπτικών προτιμήσεων, αλλά και στις πρωτογενείς ιδιαιτερότητες του ίδιου του ανθρωπίνου σώματος. Έτσι, αν η μύτη σας ξεπερνά το μέσο όρο (όχι από άποψη σνομπισμού - αυτός είναι θεμιτός), τότε μια σειρά αμερικανών χειρουργών αναλαμβάνει να διορθώσει το λάθος. Αν έχετε παραμείνει "μαλλιάς και μηχανόβιος", η ίδια ομάδα θα αποκαταστήσει το προφίλ σας σε σχέση με την "ορθή" εικόνα του καλοχτενισμένου ευπρεπούς πολίτη με τη χωρίστρα στο πλάι, το δερμάτινο μπουφάν και το κόντρα ξύρισμα, που ακούει Air Supply στο οικογενειακό του Toyota. Ασφαλώς, η διάσημη ομάδα χειρουργών της εκπομπής "Ριζική Αναμόρφωση", αναλαμβάνει να συμμορφώσει ένα πλήθος ακόμη από ατίθασα χαρακτηριστικά όπως το μέγεθος και ύψος του στήθους, την επιφάνεια του δέρματος, τα χαρακτηριστικά του προσώπου και ό,τι άλλο τολμά να υπαινίσσεται κάποια ιδιαιτερότητα που άναρχα ξεφεύγει από την κρατούσα εικόνα του φυσιολογικού. Και βέβαια, να προβάλλει περίτρανα το θεάρεστο έργο της με εικόνες ανθρώπων που αναλώνονται σε λυγμούς ευγνωμοσύνης προς τους θεούς της χειρουργικής ομογενοποίησης.
Και εκεί που θα περίμενε κανείς να δεί το σύμβολο της ιδιωτικής προσφοράς στο βωμό της τηλεοπτικής κουλτούρας (το σηματάκι του καναλιού στην πάνω γωνία της οθόνης δηλαδή), αντικρύζει με απογοήτευση και τρόμο, το logo της... ΕΡΤ. Με άλλα λόγια, αν τολμήσαμε προς στιγμή να απατηθούμε ότι τα κανάλια που πληρώνουμε θα έστεκαν στο ύψος ενός πολιτισμού που ονειρευόμαστε, η αλήθεια έρχεται να μας θυμίσει πως δεν αξίζουμε τίποτα περισσότερο από σκυλάδικα, κοσμικές στήλες, τηλεοπτικούς ψυχαναλυτές, κράχτες των ειδήσεων και βέβαια χειρούργους που θα μας συμμορφώσουν με τα πρότυπα ομορφιάς. Αυτή λοιπόν είναι η επίσημη στάση της κρατικής τηλεόρασης απέναντι στο ζήτημα των μέσων - να γίνουμε όλοι μέσοι. Να πειστούμε πως η λύση στην αρνητική μας αύρα είναι η στραβή μας οδοντοστοιχία. Να βεβαιωθούμε πως η ευτυχία, η καλλιέργεια και προσωπική ανάπτυξη αρχίζουν και τελειώνουν στο νυστέρι της "ριζικής αναμόρφωσης". Ζήτω λοιπόν η οπτική μας ομογενοποίηση. Ζήτω η πνευματική και διανοητική μας ομογενοποίηση. Και βέβαια ζήτω η ιδεολογική και τηλεοπτική μας ομογενοποίηση.
Δεν θα πω κάτι καινούριο αν ισχυριστώ ότι έχουμε την τηλεόραση που μας αξίζει. Μπράβο στην ΕΡΤ που ξαναγύρισε στο μαντρί της λαϊκής -ή μάλλον λαϊκίστικης- κουλτούρας... Μήπως ήρθε η ώρα να συνειδητοποίησουμε πως οι εναλλακτικοί είμαστε πολλοί και άρα δεν είμαστε και τόσο "εναλλακτικοί"?